ၾကက္ငွက္တုပ္ေကြးကာကြယ္ေရး ႀကိဳတင္သတိ႐ိွၾကရမည္....

ဒီဇင္ဘာ (၁၅)ရက္ေန႕ထုတ္ ျမန္မာ့အလင္းသတင္းစာတြင္ က်ိဳင္းတံုၿမိဳ႕နယ္အတြင္း ျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ ၾကက္ငွက္ တုပ္ေကြးမွ လူသို႕ကူးစက္ျပန္႔ပြားမႈ အခ်ိန္တိုအတြင္း ကာကြယ္ကုသထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ခဲ့ေသာ သတင္းေဖာ္ျပပါ႐ိွခဲ့ သည္။ အဆိုပါ သတင္းေဖာ္ျပခ်က္ကို ဖတ္႐ႈ႕ရေသာ ျပည္သူအခ်ိဳ႕သည္ ၾကက္ငွက္မွျဖစ္ပြားေသာေရာဂါ လူသို႕ ကူးစက္သည္မွာ ဟုတ္ရဲ႕လား၊ ေရာဂါပံုစံက ဘယ္လိုလဲ စသျဖင့္ ေျပာဆိုေနၾကသည္ကို တစ္ဆင့္ၾကားခဲ့ရာမွ မိမိတို႕သိ႐ိွထားသမွ် ျပည္သူကို တစ္ဆင့္ ျပန္လည္အသိေပးေရးသားရန္ ရည္႐ြယ္ပါသည္။
ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ ဆီဒိုးနားဟိုိတယ္တြင္ ေမြးျမဴေရးႏွင့္ေရလုပ္ငန္း၀န္ႀကီးဌာနႏွင့္ ယူနီဆက္တို႕ ပူးေပါင္း၍ ၂၀၀၆ ႏို၀င္ဘာ (၁၃)ရက္မွ (၂၄)ရက္အထိ ဖြင့္လွစ္ခဲ့ေသာ ၾကက္ငွက္တုပ္ေကြးေရာဂါဆိုင္ရာ စာနယ္ဇင္းသင္တန္း (Media Training Workshop on Avian Influenza,Child Reporting and Ethics)သို႕ မိခင္ဌာနကိုယ္စားျပဳ တက္ေရာက္ခြင့္ ရ႐ိွခဲ့ၾကသည္။

သင္ၾကားပို႕ခ်ခဲ့

အဆိုပါသင္တန္းတြင္ တိရစၦာန္အခ်င္းခ်င္း ၾကက္ငွက္တုပ္ေကြးေရာဂါ ကူးစက္ေရာဂါကာကြယ္ေရးႏွင့္ ထိန္းခ်ဳပ္ေရးဆိုင္ရာ အေၾကာင္းအခ်က္မ်ား၊ တိရစၦာန္မွ လူသို႕ ၾကက္ငွက္တုပ္ေကြးေရာဂါ ကူးစက္မႈ ကာကြယ္ေရးႏွင့္ ထိန္းခ်ဳပ္ေရးဆိုင္ရာ အေၾကာင္းအခ်က္မ်ား၊ ၾကက္ငွက္တပ္ေကြးေရာဂါ၏ တိရစၦာန္ႏွင့္ လူေပၚတြင္ျဖစ္ေပၚတတ္ေသာ ေရာဂါသြင္ျပင္လကၡဏာမ်ား၊ ႀကိဳတင္ကာကြယ္ပံုမ်ား စသည္တို႕ကို အေသးစိတ္ သင္ၾကားပို႕ခ်ခဲ့ပါသည္။
ၾကက္ငွက္တုပ္ေကြးေရာဂါသည္ အမ်ိဳးအစား-ေအ ဗီဇ႐ိွသည့္ တုပ္ေကြးဗိုင္းရပ္စ္ပိုးေၾကာင့္ ျဖစ္ပြားေသာ ၾကက္ငွက္မ်ား၏ ကူးစက္ေရာဂါျဖစ္သည္။ အိမ္ေမြး ၾကက္၊ ဘဲ၊ ငွက္အပါအ၀င္ တိရစၦာန္မ်ားတြင္ အဆိုပါေရာဂါ ျဖစ္ပြားပါက လကၡဏာမ်ားမွာ အေမႊးအေတာင္မ်ားပြေရာင္းေရာင္းျဖစ္ေနျခင္း၊ ဥထြက္ႏႈန္းက်ဆင္းလာျခင္း၊ အသက္႐ႈႏႈန္း မသိမသာျပင္းထန္လာျခင္းတို႕ ျဖစ္သည္။ ဤပထမအဆင့္တြင္ ေရာဂါလကၡဏာမွာ သိမ္ေမြ႕ ညင္သာသည့္အတြက္ ေရာဂါ႐ိွေနမွန္း သတိမထားမိျဖစ္တတ္သည္။ ယင္းေနာက္ ေရာဂါျဖစ္ပြားမႈႏႈန္းထား ျမင့္မားေသာ ဗိုင္းရပ္(စ္)ပိုးမ်ားအျဖစ္သို႕ ဗီဇေျပာင္းၿပီး ေဆးပညာအေခၚအရ H2 N2ေရာဂါအမည္ရ ၾကက္ငွက္တုပ္ေကြးအျဖစ္ တိရစၦာန္မ်ားအား ေသေၾကပ်က္စီးေစခဲ့သည္။ စိုးရိမ္စရာေကာင္းသည္မွာ အဆိုပါ ေရာဂါ႐ိွေနေသာ တိရစၦာန္မ်ားႏွင့္ ထိေတြ႕နီးစပ္ေသာ လူမ်ားမွတဆင့္ ၾကက္ငွက္တုပ္ေကြးေရာဂါသည္ လူသို႕ ကူးစက္ေစျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ ၁၉၉၇ ခုႏွစ္က ေဟာင္ေကာင္တြင္ ၁၈ မႈျဖစ္ပြားၿပီး ေျခာက္ဦးေသဆံုးခဲ့သည္။
ၾကက္ငွပ္တုပ္ေကြးေရာဂါ လူတြင္ျဖစ္ပြားေသာ လကၡဏာမ်ားမွာ ကိုယ္အပူခ်ိန္ ၃၈ ဒီဂရီ ဆဲလ္ဆီးယပ္(စပ္) ထက္ပို၍ အဖ်ားႀကီးျခင္း၊ ၾကြက္သားမ်ား နာက်င္ကိုက္ခဲျခင္း၊ အသည္းအသန္ေခ်ာင္းဆိုးျခင္း ၊ အသက္႐ွဴျမန္ျခင္း စသည္ျဖင့္ သာမာန္လူတို႕တြင္ျဖစ္ေသာ တုပ္ေကြးေရာဂါႏွင့္ ဆင္တူသည္။ အခ်ိဳ႕လူနာမ်ား တြင္ ၀မ္းပ်က္ ၀မ္းေလွ်ာျခင္း၊ ပ်ိဳ႕အန္ျခင္း၊ ဗိုက္နာျခင္း၊ ရင္ဘတ္ေအာင့္ျခင္း၊ ႏွာေခါင္းႏွင့္ သြားဖံုးမ်ားမွ ေသြးယိုျခင္း စသျဖင့္ လကၡဏာမ်ား ျပတတ္သည္။ အဆိုပါ အသြင္အျပင္မွ ေရာဂါအစပ်ိဳးၿပီး ငါးရက္ပတ္၀န္း က်င္တြင္ အသက္႐ွဴရခက္ခဲမႈမ်ား ျဖစ္လာတတ္သည္။ H2 N2 ေရာဂါပိုးကူးစက္ခံရေသာလူနာ၏ ေရာဂါ အဆင့္ကူးေျပာင္းမႈမွာ ျမန္ဆန္လြန္းသည္။ ေျခာက္ရက္၀န္းက်င္တြင္ အသက္႐ွဴရခက္ခဲမႈ အသည္းအသန္ ျဖစ္တတ္သည္။ တူရကီႏိုင္ငံတြင္ ေရာဂါစတင္ၿပီၤး သံုးရက္မွ ငါးရက္အတြင္း အသက္႐ွဴရပ္ျခင္းကို ေဆးပညာ ႐ွင္မ်ား သံုးသပ္ေတြ႕႐ိွခဲ့သည္။
ထို႕ေၾကာင့္ ၾကက္ငွက္တုပ္ေကြးေရာဂါကို လူသားတို႕ အထူးဂ႐ုျပဳ ေလ့လာၾကဖို႕ လိုအပ္ပါသည္။

က်ေရာက္ေစ

ေရာဂါပိုး စတင္သယ္ေဆာင္လာသူမ်ားမွာ ရာသီၤအလိုက္ တစ္ေနရာမွ တစ္ေနရာသို႕ ေျပာင္းေ႐ႊ႕ေနထိုင္ေလ့ ႐ိွေသာ ေဆာင္းခိုငွက္မ်ား၊ ေရၾကက္မ်ားပင္ျဖစ္ရာ သူတို႕ပ်ံသန္းရာ လမ္းေၾကာင္းတစ္ေလွ်ာက္ ေရာဂါျဖစ္ပြားမႈႏႈန္းထား ျမင့္မားေသာ H2 N2 ဗိုင္းရပ္(စ္)ပိုးမ်ားကို က်ေရာက္ေစခဲ့သည္။ အဆိုပါ ပိုးမ်ားသည္ ပတ္၀န္းက်င္ ၄ ဒီဂရီ ဆဲလ္ဆီးယပ္(စ္)႐ိွ အပူခ်ိန္တြင္ ၃၅ရက္ၾကာ အသက္႐ွင္ေနႏိုင္သည္။
အိမ္ေမြးတိရစၦာန္ ၾကက္၊ ငွက္၊ ဘဲမ်ားက အမိႈက္သ႐ိုက္မ်ားထဲမွ သင့္ႏိုးရာရာကို ေမႊေႏွာက္စားေသာက္ျခင္း ျဖင့္ အဆိုပါငွက္႐ိုင္းမ်ားႏွင့္လည္း ေရာေႏွာမိတာမ်ိဳး႐ိွရာမွတဆင့္ ၾကက္ငွက္တုပ္ေကြးေရာဂါ ရ႐ိွမႈတို႕ ေပၚေပါက္လာသည္။
အဆိုပါ တိရစၦာန္မ်ား ေသဆံုးၿပီး လူတို႕ႏွင့္ ထိေတြ႕မႈ႐ိွပါက ကူးစက္ခံရၿပီး ဖ်ားနာႏိုင္ပါသည္။ ၾကက္ငွက္တုပ္ ေကြးေရာဂါကူးစက္ႏိုင္သည့္ လမ္းေၾကာင္းမ်ားမွာ ေဆာင္းခိုငွက္မ်ားမွတဆင့္ ေရာဂါကူးစက္ႏိုင္ျခင္း၊ ဘဲ၊ ငွက္၊ စာကေလးတို႕မွတဆင့္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ၾကက္ဘဲမ်ား သယ္ေဆာင္လာေသာ ယာဥ္မ်ားမွေသာ္ လည္းေကာင္း ၊ ၾကက္ၿခံတြင္း ၀င္ထြက္သူမ်ား၊ ၾကက္ဘဲစာ သယ္ယူပို႕ေဆာင္ျခင္းမွေသာ္ လည္းေကာင္း ကူးစက္ႏိုင္ေၾကာင္း သိရသည္။
တိုက္႐ိုက္ ကူးစက္မႈအျဖစ္ ေဆာင္းခိုငွက္မ်ား ပ်ံသန္းနားေနရာတြင္ ၾကက္ဘဲမ်ားႏွင့္ ထိေတြ႕ျခင္း၊ ငွက္႐ိုင္းမ်ား လာေရာက္ခိုနားေသာ ေရကန္၊ ေရအိုင္မ်ားႏွင့္ ၾက္ဘဲတို႕ထိေတြ႕ျခင္း၊ ၀ယ္ယူျခင္း သို႕မဟုတ္ လက္ေဆာင္ရ ျခင္းျဖင့္ ေရာဂါရ႐ိွေသာ ၾကက္ဘဲကို မိမိ ၾကက္ဘဲၿခံအတြင္းသို႕ သြင္းမိျခင္း စသျဖင့္ ၾကက္ငွက္တုပ္ေကြး ေရာဂါကို ရ႐ိွေစသည္။

ကူးစက္ႏိုင္

သြယ္၀ိုက္ကူးစက္မႈအျဖစ္ ေရာဂါျဖစ္ေနသည့္ ၾကက္ၿခံသို႕ ၀င္ထြက္သြားလာေနေသာ ၾကက္ဥေကာက္သူ၊ ၾကက္စာပို႕သူ၊ ၾကက္ေရာင္း၀ယ္သူတို႕မွတဆင့္ ၾကက္ဘဲၿခံသို႕ ကူးစက္ျခင္း၊ ေရာဂါပိုး႐ိွေနေသာ၊ ကပ္ၿငိေနေသာ ၾကက္ဘဲၿခံ၊ ေစ်း၊ သားသတ္႐ံု၊ ဓါတ္ခြဲခန္း စသည့္ေနရာမ်ားသို႕ သြားေရာက္ခဲ့သူမ်ား၏ အ၀တ္အစား၊ ဖိနပ္၊ စက္ဘီး၊ ဆိုင္ကယ္တို႕မွ ေရာဂါပိုးပါလာျခင္းျဖင့္လည္း ကူးစက္ႏိုင္သည္။
ၾကက္၊ ဘဲ ၊ငန္း၊ ငံုး၊ ရစ္၊ ခို၊ စာကေလးႏွင့္ ေၾကာင္၊ ၀က္၊ ေ၀လငါး၊ ဖ်ံတို႕တြင္လည္း ေရာဂါပိုးေတြ႕႐ိွႏိုင္သည္။ ေရာဂါအမ်ိဳးအစားႏွင့္ ေရာဂါလက္ခံေကာင္တာေပၚမူတည္၍ ေရာဂါလကၡဏာျပျခင္း၊ မျပျခင္း ျဖစ္တတ္သည္။ ေရတြင္က်က္စားေသာ ငွက္႐ိုင္းမ်ားႏွင့္ ၀က္တို႕သည္ သဘာ၀အားျဖင့္ ေရာဂါပိုး သယ္ေဆာင္ထားႏိုင္ေသာ လက္ခံေကာင္မ်ားျဖစ္သည္။
ၾကက္ငွက္ တုပ္ေကြးေရာဂါသည္ ၿခံ႐ိွ ၾကက္ဘဲအားလံုးကို တစ္ၿပိဳင္တည္းဆိုသလို ေသေစႏိုင္သည့္ ေရာဂါျဖစ္ ေသာ ၾကက္ၿခံမွ အျခားေသာၿခံမ်ား၊ ထိုမွတဆင့္ တစ္ႏိုင္ငံလံုးအထိ ေရာဂါကူးစက္ ပ်ံ႕ႏွံ႕သြားႏိုင္သည္။

အႏၱရာယ္

အဆိုပါျပင္းထန္ေသာ H2 N2 ၾကက္ငွက္တုပ္ေကြးေရာဂါသည္ လူကိုပါ ကူးစက္ႏိုင္ၿပီး အသက္ေသဆံုးႏိုင္ေစ ၍ အႏၱရာယ္ႀကီးမားပါသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ တိရစၦာန္မွ တိရစၦာန္သို႕ ၾကက္ငွက္တုပ္ေကြးေရာဂါ ကူးစက္မႈ ကာကြယ္ထိန္းခ်ဳပ္ေရးအျဖစ္-
၁။ ၾကက္ေသ၊ ဘဲေသ ေတြ႕႐ိွပါက သက္ဆိုင္ရာသို႕ အေၾကာင္းၾကားရန္ လိုအပ္သည္။
၂။ မိမိ၏ၾကက္ဘဲမ်ားကို ျပင္ပမွ ငွက္႐ိုင္းမ်ား၊ တိရစၦာန္မ်ားႏွင့္ ေတြ႕ထိမႈမ႐ိွေအာင္ သတိျပဳပါ။
၃။ ၾကက္ဘဲမ်ားထားရာ ေနရာကို မွန္မွန္ ေဆးေၾကာၾကရပါမည္။

တိရစၦာန္မွ လူသို႕ ၾကက္ငွက္တုပ္ေကြးေရာဂါကူးစက္မႈ ကာကြယ္ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ေရးအျဖစ္-
၁။ ေမြးျမဴထားေသာ ၾကက္ဘဲမ်ား၏ အေမႊးအေတာင္မ်ား၊ မစင္မ်ားႏွင့္ အျခားၿခံတြင္း႐ိွ မည္သည့္ပစၥည္းမ်ိဳး မဆို ကိုယ္တြယ္ၿပၤီးတိုင္း လက္ကို စင္ၾကယ္ေအာင္ ေဆးေၾကာရန္လိုသည္။
၂။ ၾကက္ဘဲမ်ား ခ်က္ျပဳတ္စားပါက က်က္ေအာင္ခ်က္ပါ။ ၇၀ ဒီဂရီ ဆဲလ္ဆီးယပ္(စ္)ႏွင့္အထက္ ခ်က္လွ်င္ ေရာဂါပိုးကို ေသေစႏိုင္သည္။
၃။ ေမြးျမဴၿခံမ်ားတြင္ ၾကက္ငွက္ေစာင့္ေ႐ွာက္မႈကို တစ္ဦးတည္မွ တာ၀န္ယူပါ။ က်န္းမာေရး ျပည့္စံုသူျဖစ္ရ မည္။ ကိုယ္၀န္ေဆာင္မ်ား၊ ကေလးသူငယ္မ်ား၊ သက္ႀကီး႐ြယ္အိုမ်ား၊ ၾကက္ဘဲၿခံမ်ားကို သြားျခင္းမွ ေ႐ွာင္ၾကဥ္ ရမည္။
၄။ ေရာဂါေၾကာင့္ေသေသာ ၾကက္ဘဲမ်ားကို မစားရ၊ ေမြးျမဴေရးၿခံႏွင့္ေ၀းရာတြင္ ေျမက်င္းနက္နက္တူး၍ မီး႐ိႈ႕ၿပီး ေျမျမႇပ္ပစ္ရန္ လိုအပ္သည္။
၅။ ၾကက္ဘဲမ်ား ထိေတြ႕ကိုင္တြယ္တိုင္း ႏွာေခါင္းစည္းကဲ့သို႕ အကာအကြယ္ပစၥည္း အသံုးျပဳရမည္။
၆။ ၾကက္ဘဲၿခံတြင္ ၀င္ၿပီးတိုင္း ေျခလက္မ်ားကို ဆပ္ျပာႏွင့္ေဆးေၾကာသန္႕စင္ရမည္။
၇။ ၾကက္ဘဲမ်ားႏွင့္ အၿမဲထိေတြ႕ေနရသူမ်ား အထက္ပါလကၡဏာမ်ားႏွင့္ ဖ်ားနာခဲ့ပါက နီးူစပ္ရာ က်န္းမာေရး ဌာနမ်ားသို႕ ေဆးကုသမႈခံယူရန္လိုအပ္လွပါသည္။
အဆိုပါ H2 N2ၾကက္ငွက္တုပ္ေကြးေရာဂါသည္ ကမၻာတြင္ ၂၀၀၃ခုႏွစ္မွ ၂၀၀၇ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာ ၂၀ ရက္အထိ တစ္ကမၻာလံုးတြင္ လူသို႕ ၾကက္ငွက္တုပ္ေကြးေရာဂါကူးစက္မႈ ၃၅၀ျဖစ္ပြားခဲ့ၿပီး လူ၂၀၆ဦး ေသဆံုးခဲ့ရၿပီး ျဖစ္သည္။
ထို႕ေၾကာင့္ အဆိုပါ ဗိုင္းရပ္(စပ္)ပိုးသည္ မ်ိဳးဗီဇေျပာင္းလဲၿပီး လူသားအခ်င္းခ်င္းကူးစက္ေသာ တစ္ကမၻာလံုး အႏွံ႕ ျဖစ္ပြားသည့္ ကပ္ေရာဂါတစ္ခုအသြင္ ေရာက္႐ိွသြားမည္ကို သိပၸံပညာ႐ွင္မ်ား စိုးရိမ္ေနၾကသည္ျဖစ္ရာ မိမိတို႕ျပည္သူမ်ားအေနျဖင့္ မိမိတို႕ႏိုင္ငံအတြင္း အဆိုပါေရာဂါဆိုးႀကီး ထပ္မံမျဖစ္ပြားရေအာင္ က်န္းမာေရး သတိ႐ိွစြာျဖင့္ ၀ိုင္း၀န္းကာကြယ္ ေစာင့္ေ႐ွာက္ၾကပါစို႕ဟု တိုက္တြန္းအသိေပး ေရးသားလိုက္ရပါသည္။